در تاریخ سینما اندک فیلم سازانی هستند که موسیقی فیلم را تابعی از تصویر به شمار نیاورنده باشند و از طرف دیگر کمتر از آهنگسازان و موسیقی دانان را می توان یافت که برای موسیقی فیلم استقلال هنری قائل باشند. که البته این امر به سرشت سینما بر گشته که همه هنرها را در خدمت خود در می آورد...
به نام خدا
نویسنده: هادی حق پرست
در بین هنرها موسیقی مستقیم و بیش ترین کشش را به سمت هیجانات دارد.
موسیقی از طریق احساس تاثیر خود را بر مخاطب در سطح گسترده ای می گذارد و کلام در سطح اندک اما عمق بیشتری در تاثیر دارد.
موسیقی شعر بدون کلام است(مددپور، گفتار هنر و ادبیات دینی و مدرن). و نسبت بین احساس و عقل، موسیقی و کلام، مانند نسبت بین فلسفه و حکمت است که فلسفه بر ظاهر و تفصیل دلالت دارد و از درک و دریافت کل عاجز است و اما حکمت آگاهی از اجمال می آورد.
در تاریخ سینما به رغم آن که سینما گران و فیلم سازان برای موسیقی فیلم حساسیت و اهمیت زیادی قائل بودند، اما در عین حال موسیقی فیلم همیشه به مثابه تابعی از تصویر قلمداد شده و اصالت و هنر سینما با تصویر شناخته می شد.
در تاریخ سینما اندک فیلم سازانی هستند که موسیقی فیلم را تابعی از تصویر به شمار نیاورنده باشند و از طرف دیگر کمتر از آهنگسازان و موسیقی دانان را می توان یافت که برای موسیقی فیلم استقلال هنری قائل باشند. که البته این امر به سرشت سینما بر گشته که همه هنرها را در خدمت خود در می آورد.
این که موسیقی فیلم نمی تواند اثر و هنری مستقل باشد برای هیچ آهنگ سازی پوشیده نیست، زیرا حدودی مانند کلام، فضا، ریتم، موقعیت درام فیلم و تصویر، آهنگ ساز را مقید و محدود می کند. و موسیقی فیلم در این که خود یک نوع هنر آهنگ سازی و موسیقی تخصصی به حساب می آید هم شکی نیست.
و البته فیلم هایی هم موجود است در سینما که عکس روند متعارف تولید ساخته شده اند، یعنی ابتدا موسیقی و بعد از آن به تولید تصویر پرداخته اند، که این فیلم ها در رده سینمای حرفه ای به حساب نیامده و در رده سینمای تجربی قرار می گیرند. در بعضی از فیلم ها هم، آهنگ ساز بدون توجه به ژانر و سبک و ویژگی های فیلم، به نوشتن موسیقی و ساختن آهنگ دست زده اند که این هم فیلم را از رده سینمای حرفه ای خارج می سازد.
یک آهنگ ساز فیلم باید در نوشتن موسیقی فیلم، دینامیک موسیقی( ضعف و شدت اصوات ) خود را بر اساس کلام فیلم نتظیم کند و تناسب یا عدم تناسب یک قطعه موسیقی فیلم را با کلام و دیالوگ سکانس فیلم تعیین کند. که توجه به این مهم در بسیاری از موسیقی های فیلم صورت نمی گیرد و به فیلم ضربه می زند.
که البته یک کارگردان متعهد و توانا اگر موسیقی نمی داند، حداقل باید شعور موسیقیایی بالایی داشته باشد و موسیقی را بشناسد تا بتواند با آهنگساز از زبان موسیقی و تصویر حرف بزند و ارتباط برقرار کند و در ساخت تنظیم آهنگ و ساز نظری موثر و صحیح ارائه کند.
یک آهنگساز برای موسیقی فیلم باید مسائلی مانند تطبیق روانی و عاطفی موسیقی با خود بشناسد و هم چنین با گرامر فیلم سازی و بیان تصویر آشنایی داشته باشد تا بتواند خصوصیات فیلم و تصویر را با مقتضیات اثرش هماهنگ سازد. ارزش موسیقی فیلم را نمی توان به عنوان یک اثر و هنر در حالت مستقل بررسی کرد. آن وقت موسیقی فیلم نمی شود.
بلکه باید دید تا چه اندازه به بیان تصویر کمک کرده است. یعنی موسیقی تا چه حد توانسته روی فیلم بنشیند و احساسات و تاثیر پذیری بیشتری را برانگیزد. حکیم شهیدمان، سید مرتضی آوینی در این باره می فرمایند:
جبران نقص بیان عاطفی فیلم
استفاده از موسیقی در فیلم غالبا به یک اشتباه رایج باز می گردد: ((جبران نقص بیان عاطفی فیلم: آیینه جادو، ج3، تاملی در ماهیت سینما)). ارزش و معیار موسیقی فیلم مطلوب هماهنگی و مطابقت آن با تصویر در فیلم می باشد و حالات روانی و عاطفی که برای مخاطب ایجاد می کند. موسیقی فیلم در محدوده تشدید هیجان و حس و ایجاد حالت احساسی و روانی یا عاطفی در فیلم نباید فراتر رود. و فیلم باید به آن جهت باشد که هر چه بیشتر به یاری هنرهای دیگری بی نیاز شود. موسیقی فیلم با همراهی و تجدید حرکت در تصویر، کمک می کند که تماشاگر بیش از یک حسش با فیلم درگیر شود.
حکیم شهیدمان، سید مرتضی آوینی می فرمایند: غالب فیلم سازان بی آن که در این مسائل تامل داشته باشند تنها می خواهند ((نقص بیان هنری)) خویش را با موسیقی بپوشانند، که البته هر چند ظاهرا در این کار توفیق پیدا می کنند، اما در چشم اهل باطن، از این کار نتیجه ای جز ابتذال حاصل نمی شود.
... موسیقی اگر آنچنان که که فارغ از تصویر موجود است، بخواهد در سینما مورد استفاده قرار بگیرد، هرگز با تصویر و یا سایر عناصر بیانی سینما ترکیب نخواهد شد، چرا که تاثیر آن مستقل از تصویر و بی نیاز از آن است. موسیقی فیلم ماهیتا از موسیقی مستقل از فیلم تمایز پیدا می کند، تمایزاتی که لاجرم موسیقی را از استقلال در تاثیر خارج می کند و آن را به استخدام سینما در می آورد.
منبع : آیینه جادو، ج1، تاملی در ماهیت سینما
