یادداشت های سینمایی

نگاهی به آثار سینما - تلویزیون - تئاتر

آخرین نظرات

نکته‌ اصلی که درباره‌ حرکت دوربین با استفاده از جرثقیل یا هر ابزار ایجادکننده‌ حرکت عمودی بیان شده آن است که این حرکت میان دیگر حرکت‌های دوربین از حداقل واقعگرایی برخوردار است، چراکه ما در تجربیات روزمره نگاهی نظیر این نوع حرکت دوربین را سراغ نداریم ....

و از این نظر نمای متحرک مبتنی بر جرثقیل که به نام کرین هم شناخته می‌شود بیش از آن که واقعگرایانه باشد، جذاب است و باشکوه و جلب‌کننده‌ توجه مخاطب به سوژه‌ای که از این طریق فیلمبرداری شده است.

اما در خصوص ویژگی‌های زیباشناختی این نما می‌توان مواردی را به عنوان نمونه ذکر کرد که البته به هیچ رو باب بحث در این زمینه را نمی‌بندد و هر تجربه‌ جدیدی در فرم قادر است امکانات زیباشناختی تازه‌ای را از این نوع خاص از نمای متحرک کشف کند و آنچه در اینجا ذکر خواهیم کرد برگرفته از تجربیاتی است که تاکنون در تاریخ سینما صورت گرفته و اینک به صورت قاعده و قانون در اختیار ما قرار گرفته است.

یکی از کارکردهای نمای جرثقیل، سکانس افتتاحیه‌ فیلم است. این نما ابتدای فیلم، احساس حضور در صحنه را تشدید و در عین حال، جغرافیای محل را نیز به بهترین شکل به بیننده معرفی می‌کند. حرکت در عمق، همراه با دربرگرفتن گستره‌ وسیعی از عناصر بصری موجود در صحنه ـ که ویژگی اصلی نمای جرثقیل است و وجه تمایز آن از نمای چرخشی مثل پن و تیلت به شمار می‌رود ـ مخاطب را با خود به درون فضای اثر می‌کشاند و با شناساندن ابعاد دنیای فیلم به او آن هم در مقیاس وسیع، تجربه‌ حضور پررنگ‌تر و ملموس‌تری را برای بیننده به ارمغان می‌آورد و بعلاوه حالتی از وهم و رویا و اسطوره در خود پنهان دارد که به موجب آن می‌تواند مخاطب را از همان ابتدا تحت تأثیر قرار دهد و او را به پیگیری ماجراهای دنیای ناشناخته‌ای که به آن وارد شده وادار کند.

سه گانه‌ ارباب حلقه‌ها به کارگردانی پیتر جکسون از جمله آثاری است که استفاده‌ فراوانی از این ویژگی منحصربه‌فرد نمای جرثقیل کرده، اگرچه در بسیاری از صحنه‌ها این حرکت، مجازی بوده و شبیه‌سازی شده با رایانه است و جزو جلوه‌های ویژه‌ کار به شمار می‌رود.

یکی دیگر از وجوه زیباشناختی نمای جرثقیل (خواه واقعی باشد یا شبیه‌سازی شده) ایجاد تأثیر روانی همراه با تأکید بر یک رویداد ویژه است. برای این منظور می‌توان نخست به فیلم «آخرین تانگو در پاریس» ساخته‌ برناردو برتولوچی اشاره کرد که دوربین برای نشان دادن رنج شخصیتی که مارلون براندو نقش آن را بازی می‌کند، همزمان با فریاد کشیدن این شخصیت به سمت آسمان، به صورت ناگهانی روی چهره‌ او فرود می‌آید و نمای درشت چهره‌ او را در کادر می‌گیرد یا در فیلم «شهر گناه» به کارگردانی رابرت رودریگوئز، دوربین برای تعمیم دادن جنایت نخست فیلم به کل شهر و تأکید بر تأثیر منفی واقعه، از قاتل و مقتول دور می‌شود و کل شهر را در حالی در قاب می‌گیرد که ساختمان‌های آن نام فیلم یعنی شهر گناه را در مقابل دیدگان ما به نمایش می‌گذارند.

نویسنده : آزاد جعفری

نظرات  (۱)

۱۴ خرداد ۹۶ ، ۱۷:۰۹ محمد محمدی
صرفه‌جویی در هزینه‌ها با اجاره جرثقیل

اجاره جرثقیل به‌صرفه‌تر از خرید جرثقیل است و تنها در صورتی که پروژه شما بسیار بزرگ‌تر باشد و حجم کاری شما بالا است خرید جرثقیل به‌صرفه‌تر از اجاره جرثقیل است.

البته توجه نمایید در صورت خرید جرثقیل می‌بایست نیروی متخصص و دارای گواهی‌نامه نصب جرثقیل نیز داشته باشید که این موضوع نیز دارای هزینه و وقت‌گیر می‌باشد به همین دلیل اکثر پیمانکارها ترجیح می‌دهند اقدام به اجاره جرثقیل نمایند.

صرفه‌جویی زمان با اجاره جرثقیل

با اجاره جرثقیل شما می‌توانید جرثقیل‌های بزرگ و قوی‌تری را کرایه نمایید و شرکت‌هایی که خدمات اجاره جرثقیل را ارائه می‌دهند نیروی متخصص نصب و راه‌اندازی و کار با جرثقیل را نیز ارائه می‌دهند.

ایمنی بیشتر با اجاره جرثقیل

نصب و بهره‌برداری از جرثقیل نیاز به تخصص بالا دارد و اگر این موارد رعایت نشود ممکن است ضررهای غیرقابل جبرانی به شما وارد نمایند، شرکت‌هایی که خدمات اجاره جرثقیل را ارائه می‌دهند دارای نیروی متخصص نیز می‌باشد که حداکثر ایمنی را برای شما فراهم می‌آورند.

تعمیر و نگهداری جرثقیل

جرثقیل‌ها همانند دیگر ماشین‌آلات نیاز به تعمیرات دوره‌ای دارند که هم هزینه‌بر بوده و هم زمان‌بر است، شرکت‌هایی که خدمات اجاره جرثقیل را ارائه می‌دهند خود این موارد را انجام می‌دهند.

تجهیز سریع‌تر با اجاره جرثقیل

شرکت‌های اجاره جرثقیل و ماشین‌آلات نیازهای شما را بهتر تشخیص می‌دهند و می‌توانند شما را راهنمایی نمایند تا اقدام به اجاره جرثقیل موردنیاز خود نمایید.

جرثقیل؛ نوعی از ماشین‌آلات است که به‌وسیله‌ی یک طناب، زنجیر یا سیم؛ در کنار قرقره به منظور جابه‌جایی عمودی اشیا مورداستفاده قرار می‌گیرد. کاربرد اصلی این ماشین، جابه‌جایی اشیا و وسایل سنگین است. علم مهندسی، با ترکیب چند ماشین ساده؛ و جای دادن آن‌ها در دل یک جرثقیل؛ وسیله‌ای پدید آورده که می‌تواند وزن‌هایی ورای توانایی انسان را منتقل سازد. به طور عمومی جرثقیل‌ها چیزی را جابه‌جا می‌کنند؛ در صنعت ساخت‌وساز؛ مصالح را و در کارخانجات، قسمت‌های مختلف یک شی را به منظور سر هم کردن آن.

اجاره جرثقیل

اولین نوع از جرثقیل‌ها ریشه در یونان باستان دارد. نیرومحرکه‌ی این ماشین‌آلات یا انسان بوده و یا حیوانات اهلی مثل الاغ. سازه‌های بلند به‌جامانده از آن دوران محصول استفاده از این جرثقیل‌های ابتدایی است. نسخه‌ی پیشرفته‌تر این ماشین‌آلات، با افزودن چرخ به سازمان جرثقیل توانایی جابه‌جایی اشیا سنگین‌تر را به دست آورده بوده است. در قرون‌وسطی، جرثقیل‌ها اغلب در بنادر برای تخلیه و بارگیری کشتی‌ها به کار می‌رفتند؛ همچنین نقشی گسترده در ساخت‌وساز داشتند. چوب، ماده اولیه و سازنده‌ی اصلی جرثقیل‌های ابتدایی بود؛ در حالی که به‌واسطه‌ی انقلاب صنعتی، چدن، آهن و فولاد هم به کمک این نوع از ماشین‌آلات شتافتند.

برای قرن‌های متمادی، انسان با به‌کارگیری قدرت بازوی خود یا حیوانات به شیوه‌های مختلف اشیا را جابه‌جا کرده بود. اگرچه در آسیاب‌های بادی نشانه‌هایی از رام کردن طبیعت و مدیریت آن به چشم می‌خورد؛ اما باید گفت که قرن 18 و 19 تولد اولین ماشین‌های مکانیکی بود که قدرتشان را از بخار می‌گرفتند. این ماشین‌ها تا قرن 20 روند تکاملی خود را طی کردند و امروزه به‌وسیله‌ی احتراق در محفظه‌ی اصلی، نیروی الکتریکی همچنین علم هیدرولیک؛ نیروهای عظیمی تولید می‌کنند. شایان‌ذکر است که هنوز هم جرثقیل‌های دستی به کار بسته می‌شوند؛ البته در ابعاد غیراقتصادی.

جرثقیل‌ها، ماشین‌آلاتی هستند که در حوزه‌های متنوعی به کار بسته می‌شوند. از کوچک‌ترین ابعاد ممکن که در کارگاه‌های آموزشی حاضرند تا عظیم‌الجثه‌ترین‌ها که سازه‌های غول‌پیکر را علم می‌کنند. در این بین نوع شناور از این ماشین‌آلات به‌نوعی صنعت نفت و گاز را هم یاری می‌کنند و حضور گسترده‌ای در سکوهای نفتی دارند.

ممکن است تعاریف ارائه‌شده تمامی ماشین‌آلات این حوزه را در برنگیرد؛ اما آن‌ها اعضایی از خانواده‌ی جرثقیل‌ها شناخته می‌شوند. مثل لودرها.

شرکت‌های ساختمانی کوچک معمولاً به‌جای خرید جرثقیل اقدام به اجاره جرثقیل می‌نمایند.

یونان باستان

جرثقیل ابتکار یونانیان باستان است. این ماشین ریشه در قرن ششم؛ قبل از میلاد مسیح دارد. یافته‌های باستان شناسان نشان می‌دهد که یونانیان برای جابه‌جایی سنگ‌های تشکیل‌دهنده‌ی معابد خود از جرثقیل استفاده می‌کرده‌اند. شاهد این مدعا، مشاهده‌ی سوراخ‌هایی در اطراف سنگ‌های این معابد است که می‌توان این‌گونه از این آثار نتیجه گرفت که وسیله و سازوکاری برای انتقالشان تدارک دیده‌شده بوده است.

معرفی قرقره و ابزارآلاتی از این دست، به طور تدریجی استفاده از رمپ را محدود کرد. برای 200 سال بعد از آن پروژه‌های یونانی به‌جای استفاده از سنگ‌های غول‌پیکر، چندین سنگ در ابعاد قابل انتقال با قرقره را استفاده می‌کردند. این امر ثمره‌ی مشاهده‌ی کارایی وسیله‌ی جدید انتقال مصالح بود. به طور خلاصه می‌توان این‌گونه گفت که تحولات و پیشرفت ابزارآلات باعث شد تا معماری یونانی ظرافت بیشتری کسب کند و به عنوان مثال به‌جای ستون‌های قطور؛ چندین ستون و به‌جای بلوک‌های عظیم‌الجثه، آجرهایی با وزن کمتر از 15 و 20 تن به کار بسته شد.

اگرچه اطلاعات دقیقی از روند تبدیل رمپ به جرثقیل در دست نیست اما نمی‌توان شرایط اجتماعی جامعه‌ی یونان را در این امر بی‌تأثیر دانست. به بیان دیگر می‌توان این‌گونه گفت که تحولات اجتماعی صحنه‌ی یونان؛ علاقه پیدا کرد که به‌جای در اختیار داشتنن کارگرانی قوی‌هیکل؛ گروه‌های معمار آموزش‌دیده و مجرب را استخدام کند و از این راه مسیر خود را طی کند. این در حالی است که در تمدن‌های همسنگ یونان؛ نظیر آشور و مصر؛ جامعه‌ی استبدادی توجهی به این امور و حتی شیوه‌ی برده‌داری ساخت‌وساز نداشت.

شواهدی مکتوب از وجود ابزارآلات انتقال اشیا و مصالح؛ به طور مشخص قرقره در آثار و نوشته‌های منتسب به ارسطو (322-384 قبل از میلاد) یافته شده است؛ اما احتمال می‌رود که تولد این ابزارآلات اندکی بعد از زمان مذکور رخ‌داده باشد. از طرفی پس از وقفه‌ای؛ دوباره ابعاد مصالح یونانی به اندازه‌های عظیم قبلی میل پیدا کرده است؛ و این می‌تواند نشانه‌ای از دست یافتن به ابزارآلاتی پیشرفته‌تر باشد.

روم باستان

اوج‌گیری جرثقیل‌ها مرهون روم باستان است. زمانی که امپراتوری روم در حال گسترش روند ساخت‌وساز بود؛ و ابعاد سازه‌ها رو به وسعت گذاشته بود؛ این جرثقیل‌ها بودند که به کمک این امپراتوری آمدند. به لطف نوشته‌هایی که از مهندسان رومی ویتروسف؛ هرون و اکساندریا در دست است اطلاعات نسبتاً دقیقی از سازوکار جرثقیل‌های آن زمان قابل وصول می‌باشد. علی‌الخصوص؛ آثاری که از اواخر قرن اول میلادی به‌جای مانده؛ دریافت‌ها از جرثقیل‌های رومی را تا حد قابل‌توجهی بالا برده است.

ساده‌ترین جرثقیل رومی؛ Trispastos نام داشت. این ماشین ساده‌ی مکانیکی درواقع یک دهانه بود که به‌وسیله‌ی سه قرقره جابه‌جایی اجسام تا 150 کیلوگرم را ممکن می‌ساخت. این در حالی است که توان معمول یک مرد؛ حمل و جابه‌جایی 50 کیلوگرم است. نمونه‌های عظیم‌تر Pentaspastosیا Polyspastos بودند. ابعاد بزرگ‌تر در کنار سازوکاری حساب‌شده‌تر قابلیت‌های بیشتری در این وسایل ایجاد کرده بود. به طور دقیق باید گفت اگر چهار کارگر در کنار یک Polyspastos قرار می‌گرفتند؛ توانایی انتقال باری به وزن 3000 کیلوگرم ایجاد می‌شد. اگر در همین ماشین، به‌جای قرقره‌های ساده از چرخ‌های بزرگ‌تر یا همان Treadwheel استفاده می‌شد؛ این حجم از مصالح به 6000 کیلوگرم می‌رسید. معنی سطرهای بالا این است که در مقایسه با مصر؛ و کشته شدن کارگران در مسیر حرکت سنگ‌ها روی رمپ (هر 50 مرد یک سنگ 2.5 تنی؛ یعنی هر نفر 50 کیلوگرم)؛ رومی‌ها با استفاده از جرثقیل نه‌تنها تلفات نمی‌دادند؛ بلکه 60 برابر بهینه‌تر فعالیت می‌کردند (3000کیلوگرم برای هر نفر).

اما پیشرفت‌های رومیان در زمینه‌ی استفاده از جرثقیل‌ها؛ به نام‌های ذکرشده محدود نشد. مشاهدات نشان می‌دهد که ابعادی وسیع‌تر، در ارتفاع‌هایی بالاتر از توان ماشین‌آلات شناخته‌شده هم حاضر است. این امر محصول استفاده از جرثقیل‌های ترکیبی؛ یا به بیانی؛ ابتکارات رومیان بود. نگاهی به معبد ژوپیتر در بعلبک نمایان می‌سازد که بلوک‌هایی 60 تنی (بعضاً بیش از 100 تن) تا ارتفاع 19 متری جابه‌جا شده‌اند. یا ستون تراژان در رم؛ پایتخت؛ به وزن 53 تن؛ به ارتفاع 34 متر، شاهدی دیگر بر این مدعاست.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که مهندسان رومی برای جابه‌جایی و انتقال مصالح در ابعاد بزرگ؛ استفاده‌ی ترکیبی از جرثقیل‌ها را مورداستفاده قرار می‌داده‌اند و برای این کار دو متد یا روش چیدمان داشته‌اند. در یکی از این روش‌ها چیدمان چهارگوش مورداستفاده بوده و در دیگری ستون اصلی در مرکز قرار می‌گرفته است. مشاهدات این‌گونه نتیجه‌گیری شده‌اند که هر اهرم متصل به یک شی 60 تنی؛ سهمی برابر 7.5 تن را بر دوش داشته است.

قرون‌وسطی

بعد از سقوط امپراتوری روم؛ و رکودی نسبی؛ بار دیگر در اواخر قرون‌وسطی جرثقیل‌ها در ابعادی گسترده و بزرگ‌تر، بازتعریف شدند. یک نسخه‌ی خطی، مربوط به فرانسه به سال 1225 مهر تأییدی بر این گزاره است. با این تاریخ احتمال بازتولید جرثقیل را باید به حساب فرانسه گذاشت و بعد از این کشور به ترتیب اولین موارد استفاده از جرثقیل در بندر اوترخت در مستند 1244 ، آنتورپ در سال 1263، شهر بروژ در 1288 و هامبورگ در سال بوده 1291 بوده است، در این بین انگلستان تا 1331 استفاده‌ای از جرثقیل به شکل ارتقا یافته نداشته است.

به‌طورکلی بی راه نگفته‌ایم اگر انتقال عمودی توسط جرثقیل را روشی به‌مراتب امن‌تر از سایر راه‌های مرسوم آن زمان بدانیم. همین امر در کنار کارایی بالا سبب شد که این فناوری در بنادر، معادن و ساخت‌وسازهای آن زمان به طور گسترده مورداستفاده قرار گیرد. حتی مهم‌ترین اماکن اروپا؛ یعنی کلیساها به‌اندازه‌ی زیادی مرهون کارایی جرثقیل‌ها هستند. نمونه‌ی این امر؛ کلیسای گوتیک است.

تصاویر به‌جای مانده از قرون‌وسطی؛ جرثقیل‌های نسبتاً مجهزی را نشان می‌دهد که به میل‌لنگ و غیره مجهز هستند. در این تصاویر حتی جرثقیل‌های دستی فراوانی تصویر شده‌اند.

شایان‌ذکر است که اطلاعات دقیقی از روند بازتعریف؛ و توسعه‌ی جرثقیل‌ها پس از سقوط روم در دست نیست؛ اما بی‌شک تغییرات در شیوه‌های معماری؛ علی‌الخصوص معماری‌های کلیسا در این امر تأثیر به سزایی داشته است. درواقع می‌توان این‌گونه ادامه داد که مطالعه و بررسی آنچه از روم باقی‌مانده بوده؛ همچنین آثار مهندسان آن دوره نظیر ویتروس؛ سبب شده تا اروپاییان قرون‌وسطی با الهام از جرثقیل‌های رومی؛ نوعی کارآمد و پیشرفته‌تر از آن‌ها را طراحی کنند. مشابه این کار در چرخ‌های آبی هم انجام گرفته است.

ساختار و جایگیری

آنچه در قرون‌وسطی شکل گرفت، درواقع استفاده از یک چوب بود که حول یک محور مرکزی؛ توسط دو کارگر چرخانده می‌شد؛ اما نکته‌ی مهم کارایی و تدابیری بود که به منظور گردش راحت و بهینه‌تر به کار بسته شده بود.

برخلاف باور مردم؛ و تفکر چیره داربست‌ها در قرون‌وسطی نه بر روی داربست‌ها در ارتفاع قرار می‌گرفتند و نه روی دیوارها؛ بلکه در مراحل اولیه‌ی ساخت‌وساز روی زمین پروژه قرار داشتند. درواقع در روندی؛ بسیار مشابه سازوکار امروزی؛ جرثقیل در مرکز ساختمان می‌ماند و با اتمام یک طبقه به بعدی منتقل می‌شد؛ این روند تا اتمام و رسیدن به ارتفاع مدنظر ادامه می‌یافت و در نهایت جرثقیل قرار داده‌شده از سقف ساختمان بیرون آورده می‌شد. اگر به کلیساهای انگلستان نگاهی کرده باشید می‌توانید به‌راحتی روند ساخت‌وساز و چگونگی استفاده از جرثقیل را تجسم سازید.

البته در موارد اندکی مشاهده‌شده که جرثقیل‌ها در کنار دیوارها علم شده بودند و ازآنجا امر جابه‌جایی مصالح را عملی می‌کرده‌اند.

کارکرد مکانیکی و روند بهره‌برداری

برخلاف جرثقیل‌ها امروزی؛ در آن دوران انتقال مصالح و اشیا محدود به جابه‌جایی‌های عمودی بود. به بیان دیگر در آن زمان یک جرثقیل نمی‌توانست میزان مشخصی از بار یا اشیا را افقی هم جابه‌جا کند. درنتیجه‌ی این امر برای انجام و ادامه‌ی کار، میزان مشخصی از مصالح؛ از طبقه‌ای به طبقه‌ی دیگر منتقل می‌شد و در آنجا دوباره روند انتقال صورت می‌گرفت. البته شواهد این امر را نشان می‌دهد که هر جرثقیل علاوه بر خدمه صاحب یک سرکارگر بوده است. در دست او طنابی قرار داشته که با تکان دادنش می‌توانسته اندکی حرکت افقی بار را نیز هدایت کند اما این هدایت را نمی‌توان تعبیر به حرکت افقی کرد؛ بلکه در ابعاد بسیار اندک و ریز بوده است. درهرحال؛ حرکت افقی اشیا توسط جرثقیل‌ها میسر نبود مگر تا سال 1340. در این سال آلمانی‌ها با قرار دادن مصالح در پالت؛ جعبه، سبد و بشکه توانستند حرکت و جابه‌جایی افقی را نیز امکان‌پذیر سازند.

مطلب دیگری که اشاره به آن خالی از لطف نمی‌باشد؛ سازوکار قفل جرثقیل‌های قرون‌وسطی است. این ماشین‌آلات فاقد ترمز بوده‌اند یا به بیان دیگر امکان نگاه‌داشتن بار در ارتفاع مشخصی وجود نداشته است.

استفاده در بنادر

با توجه به «ادراک و دانش امروزی » از مسائل؛ می‌توان دریافت که در دوران باستان، جرثقیل‌ها امکان چرخش نداشته‌اند. یا به بیان دیگر، در بنادر نمی‌توانستند بارهای قرارگرفته در مکان‌های متنوع را به داخل کشتی منتقل کنند و برعکس؛ بلکه بایستی بارها در محل‌های مخصوص قرار می‌گرفته‌اند و بعد به کمک جرثقیل‌ها انتقال داده می‌شدند؛ اما از دوران و قرون‌وسطی؛ به‌تدریج قابلیت چرخش در دو جهت به آن‌ها افزوده شد.

انواع جرثقیل‌های مورداستفاده در بنادر را می‌توان به دو نوع کلی از نظر جغرافیایی تقسیم کرد. در سواحل فنلاند و هلند اکثراً از جرثقیل‌های دروازه‌ای استفاده می‌شود که یک بازو حول محوری می‌چرخد و روی دهانه‌ای برپاشده است و در سواحل آلمان و ایرلند؛ تاور کرین ها مورداستفاده‌اند که نسبت به سایر جرثقیل‌ها ظاهر جمع‌وجور و ظریف‌تری دارند. نکته‌ی جالب‌توجه، سواحل مدیترانه و عدم توسعه‌یافتگی آن‌ها در حوزه‌ی استفاده از ماشین‌آلات در مقایسه با سایر مناطق بوده است. به‌طوری‌که می‌توان گفت؛ عمده کار روی دوش نیروی انسانی و کارگران قرار داشته است.

برخلاف جرثقیل‌های مخصوص امور ساخت‌وساز؛ که زمان برایشان اهمیت چندانی ندارد و به‌نوعی تابعی از سرعت عمل کارگران است؛ جرثقیل‌های مورداستفاده در بنادر باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که با حداکثر سرعت تخلیه بار را انجام دهند. به این منظور و برای سرعت عمل بیشتر دو treadwheels یا غلتک به قطرهای 4 متر یا بیشتر به هر طرف جرثقیل‌ها افزوده می‌شده تا توان حمل بار را تا 2 الی 3 تن برساند. حجمی که برای بارهای دریایی مناسب به نظر می‌رسد. امروزه تعدادی جرثقیل‌های مربوط به قبل از دوران صنعتی؛ در اروپا یافت می‌شوند. بعضی از آن‌ها برای نصب دکل کشتی در کلن و برمن و یک مورد دیگر به‌نوعی جرثقیل شناور محسوب می‌شود که امروزه بازسازی‌شده است؛ قدمتی مربوط به قرن 14 میلادی دارد.

عصر جدید یا پساکلاسیک

دومنیکو فونتانا معمار دوره‌ی رنسانس، جرثقیل‌های رومی را وارد عصری جدید و به بیانی؛ دوره‌ای نو کرد. 361 ستون هرمی شکل؛ در سال 1586 توسط او با سازوکاری آسانسور گونه جابه‌جا گردیدند. نکته‌ی مهم کار او، طراحی دقیقی بود که به‌واسطه‌ی آن؛ از تمرکز تنش در طناب و به بیانی پارگی و گسیختگی آن جلوگیری می‌کرد.

انقلاب صنعتی

با شروع انقلاب صنعتی؛ اولین جرثقیل برای تخلیه‌ی محموله‌های بندر مورداستفاده قرار گرفت. در سال 1838 تاجر و صنعتگری به نام ویلیام آرمسترانگ نوعی جرثقیل هیدرولیکی طراحی کرد. در جرثقیل هیدرولیکی او؛ سیلندری که میزبان آب و مایع بود؛ با استفاده از خاصیت انتقال فشار مایعات؛ اجسام را به ارتفاعات جابه‌جا می‌کرد.

در سال 1845؛ قرار بر لوله‌کشی آب نیوکاسل؛ توسط شرکت همین شهر بود. زمانی که ویلیام آرمسترانگ از این امر با خبر شد تصمیم گرفت که خود دست به کار شود و به بیانی از این نمد کلاهی بدوزد. او به شرکت نیوکاسل پیشنهاد داد تا با استفاده از فشار آب انتقالی در لوله‌ها؛ جرثقیلی برای انتقال زغال‌سنگ به اطراف باراندازها طراحی کند. در پروپوزال او؛ اعلام‌شده بود که این ایده می‌تواند مفیدتر از هر جرثقیل و همچنین بهینه‌تر از آن‌ها عمل کند. با موافقت شرکت نیوکاسل؛ و عملی شدن ایده‌ی آرمسترانگ؛ موفقیت حاصل آن‌قدر عظیم بود که جرثقیل‌های آرمسترانگ به سه عدد توسعه یافت و صنعت حمل‌ونقل زغال‌سنگ این شهر به تسخیر جرثقیل‌های او در آمد.

موفقیت‌های آرمسترانگ سلسله پیشرفت‌های عصر جدید جرثقیل‌ها را سبب شد و شرکت بزرگ او در نیوکاسل تأسیس شد. 1847 تولد شرکت او بود و طولی نکشید که سفارشات زیادی برای خرید جرثقیل به سمت‌وسوی او روانه شد. ادینبورگ، راه‌آهن شمال (انگلستان)؛ اسکله لیورپول و همچنین ماشین‌آلات گریمبسی (Grimsby) مشتری پروپاقرص او بودند. تولید سالانه 45 جرثقیل او در سال 1850 به 100 عدد در اوایل سال 1860 رسید.

سال‌ها و دهه‌های بعدی زندگانی آرمسترانگ؛ وقف بهبود و پیشرفت جرثقیل‌هایش شد. مهم‌ترین نوآوری او را شاید باید مخزن یا انباشتگر هیدرولیک نامید. با دستیابی به این تکنیک و تکنولوژی؛ آرمسترانگ موفق شد که با مدیریت حجم زیادی مایع؛ و از طریق پیستونی عظیم‌الجثه؛ به طور دقیق اشیای دارای وزن‌های بسیار سنگین را؛ در ارتفاعات فوق‌العاده دقیق و حساب‌شده کنترل کند. به‌نوعی پیشرفت و ترقی او را باید مرهون سفارشی در هلند هم دانست؛ زیرا محل پروژه خاک ماسه‌ای و ضعیف داشت و امکان قرار دادن فونداسیون سنگین برای برپایی جرثقیل ممکن نبود؛ درنتیجه‌ی این امر؛ تلاش آرمسترانگ این‌گونه بود که مخزن هیدرولیک را ابداع کند. درواقع تا قبل از آن؛ او از یک برج دارای مایع استفاده می‌کرد و مخزن به او این امکان را داد تا با حجم کمتر؛ انرژی بیشتر و دقیق‌تری را به کار ببندد.

خالی از لطف نیست که بدانیم یکی از جرثقیل‌های او توسط نیروی دریایی ایتالیا مورداستفاده قرارگرفته و هم‌اکنون هم موجود است. 1883 تاریخ خریداری آن جرثقیل است و تا 1950 کار می‌کرده؛ اما امروزه احتیاج به تعمیر دارد. احتمالاً از همین زمان اجاره جرثقیل  نیز شروع شد.

اصول مکانیکی

سه اصل اساسی در طراحی جرثقیل بایستی مدنظر باشد. یک؛ جرثقیل باید بتواند وظیفه و حجم باری که لازم است را جابه‌جا کند؛ دو؛ جرثقیل نباید تحت هیچ شرایطی سرنگون شود و سه اینکه؛ جرثقیل نباید گسیخته گردد.

ثبات و پایداری

به منظور حفظ ثبات جرثقیل‌ها باید تدابیر ویژه‌ای را رعایت کنند. به این معنی که مجموع گشتاور (ممان) ها در پای ستون نگه‌دارنده‌ی آن‌ها بایستی صفر باشد. به بیان دیگر؛ بار مجازی که یک جرثقیل می‌تواند حمل کند؛ مقداری است که سبب واژگونی‌اش نشود.

طبق قوانین ایالات‌متحده امریکا؛ حداکثر باری که یک جرثقیل متحرک می‌تواند حمل کند؛ 75 درصد باری است که یک جرثقیل ثابت هم نوع جابه‌جا می‌کند و نرخ ثبات جرثقیل‌های متحرک 85 درصد جرثقیل‌های ثابت فرض شده است. اطلاعات و ضوابط دقیق‌تر استفاده از جرثقیل‌ها توسط انجمن مهندسان مکانیک امریکا در نشریه‌ی ASME B30.5-2014 آورده شده است.

جرثقیل‌های دریایی، یا به طور دقیق‌تر آن‌ها که روی کشتی‌ها قرار می‌گیرند؛ مشمول قوانین سخت‌گیرانه‌تری می‌شوند؛ علت این امر هم به طور مشخص، متحرک بودن روی آب و مشکلات و تدابیر لازم این حوزه است.

و در هنگام نصب و راه‌اندازی جرثقیل‌ها باید به طور دقیق نظارت کرد که تنش‌های احتمالی کمتر از آن باشند که سبب سرنگونی جرثقیل شوند. شرکت‌هایی که خدمات اجاره جرثقیل ارائه می‌دهند معمولاً دارای نیروی متخصص در این زمینه نیز می‌باشند.

انواع

جرثقیل سقفی

جرثقیل‌های سقفی نوعی از جرثقیل‌ها هستند که در امتداد دو ریل روی سقف کارگاه‌ها قرار می‌گیرند. به‌طورمعمول این نوع جرثقیل در کارخانه‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد و در امتداد دو دیوار کناری ادامه می‌یابد. این جرثقیل به لحاظ ظاهری بسیار شبیه جرثقیل‌های دروازه‌ای است. البته جرثقیل‌های سقفی می‌توانند شامل دو یا یک تیر باشند و درواقع به آن متصل‌اند. در همین تقسیم‌بندی هم می‌توان این‌گونه دسته‌بندی کرد که گاهی تیر ساده مورداستفاده قرار می‌گیرد و بعضاً باکس‌های پیچیده‌تر. اگر ظرفیت مدنظر کمتر از ده تن یک تیر کفایت می‌کند اما اگر مدنظر بیش از ده تن باشد بایستی از دو تیر استفاده کنیم.

اجاره جرثقیل سقفی

متداول‌ترین نوع استفاده از جرثقیل؛ به کار بستن در صنایع فولاد است. از زمان ذوب‌سازی تا خروج یک ورق فولاد؛ در تمامی مراحل؛ جرثقیل سقفی حضور دارد. به سبب این ویژگی می‌توان جرثقیل‌های سقفی را مؤثرترین ابزارها در صنعت خودروسازی نامید؛ زیرا هم در تولید مواد خام مورداستفاده و هم در بخش مونتاژ یا سرهم سازی؛ جرثقیل‌های سقفی حضوری فعال و موتر دارند.

علاوه بر موارد ذکرشده؛ صنایع کاغذسازی هم به طور کامل در تسخیر جرثقیل‌های سقفی است؛ زیرا جابه‌جایی انبوه کاغذها به‌وسیله‌ی این جرثقیل‌ها صورت می‌پذیرد. ظرفیتی که برای این ماشین‌آلات تخمین زده می‌شود تا 70 تن مشاهده‌شده است.

در بسیاری از موارد استفاده از جرثقیل‌های سقفی می‌تواند هزینه‌های اجاره جرثقیل های متحرک را کاهش داده و باعث حفظ سرمایه شود. به دلیل ثابت بودن این نوع جرثقیل، اجاره جرثقیل سقفی ممکن نمی‌باشد.

جرثقیل‌های متحرک یا سیار

این نوع جرثقیل‌ها متشکل از یک تلسکوپی یا خرپا هستند که روی پلت فرمی محرک سوار شده است. در تمامی زمینه‌های ساختمانی؛ جاده و ریل؛ همچنین صنایع آبی می‌توان از این جرثقیل‌ها استفاده کرد و سود برد و حتی اقدام به اجاره جرثقیل نمود.

جرثقیل‌های سوار بر کامیون (Truck-mounted crane)

جرثقیل‌های این‌چنینی قابلیت حرکت و جابه‌جایی را فراهم می‌آورند. این دسته از ماشین‌آلات را هم می‌توان به دو قسمت اصلی طبقه‌بندی کرد؛ بخش حامل جرثقیل؛ و بالابرنده یا خود جرثقیل. این دو قسمت با سازوکاری مهندسی به هم متصل شده‌اند و نیرومحرکه‌ی جرثقیل از موتور کامیون تأمین می‌شود. قدرت بالابرنده معمولاً از هیدرولیک موجود در مخزن پایینی تأمین می‌شود. در مدل‌های قدیمی احتیاج به حضور دو موتور بود؛ یکی برای قسمت حامل جرثقیل و دیگری برای پمپ هیدرولیک؛ اما پیشرفت‌های تکنولوژیک؛ امروزه استفاده از یک موتور را ممکن ساخته است. یکی از مهم‌ترین عواملی که فکر تجمیع دو موتور در یک واحد را ایجاد کرد؛ نشت شدید روغن بود. اولین جرثقیل از نوع Hiab نام داشت و در سال 1947 تولد یافت. این اسم مخفف نام شرکت سوئدی Hydrauliska Industri AB بود. اریک ساندین مبدأ این جرثقیل؛ تا قبل از آن در حوزه‌ی تولید اسکی فعالیت داشته است.

به طور عمومی؛ جرثقیل‌های سیار؛ امکان حرکت در مسیر و راه‌های مختلف را فراهم می‌آورند و از این طریق نیاز به تجهیزات پیشرفته‌ی حمل‌ونقل را از بین می‌برند. به طور مثال برای حمل‌ونقل یک جرثقیل بایستی آن را بار یک کامیون دیگر کرد؛ پیاده ساخت و دوباره منتقل کرد؛ اما با ترکیب هر دو حتی در ابعاد بسیار بزرگ، درواقع یک جرثقیل خود متحرک شده و بی‌نیاز از وسیله‌ای دیگر عمل می‌کند. جرثقیل‌های سیار عموماً امروزه هنگامی‌که در ابعاد وسیع ساخته می‌شوند؛ این قابلیت را دارند که هنگام رسیدن به مقصد؛ به‌گونه‌ای مستقر شوند که عملاً در نقش یک جرثقیل ایستا بازی کنند. به بیان دیگر هرچند با سرعت کم؛ اما مسیری را طی می‌کنند و پس از استقرار طی روندی مخصوص ایستا شده و انجام‌وظیفه می‌کنند؛ پس از اتمام کار به هر محلی که مدنظر باشد انتقال می‌یابند.

این نوع از جرثقیل‌ها عموماً ظرفیتی بین 14.5 تن الی 1300 تن را دارند. البته چرخش 180 درجه در مدل‌های معمولی؛ و 360 درجه در انواع پیشرفته، برای آن‌ها پیش‌بینی شده است. برای شرکت‌های ساختمانی کوچک اجاره جرثقیل به‌صرفه‌تر از خرید جرثقیل می‌نمایند.

جرثقیل Sidelifter

این نوع از جرثقیل‌ها؛ یک کامیون در ابعاد متوسط هستند که هم قابلیت کشیدن کانتینر دارند و هم می‌توانند با سرعتی متوسط در جاده‌ها تردد داشته باشند و اشیایی در اندازه‌ی اتومبیل را از زمین بلند کرده و روی خود قرار دهند یا بکشند. اجاره جرثقیل sidelifter امکان‌پذیر می‌باشد.

جرثقیل‌های زمین ناهموار یا Rough terrain crane

همانند نوع قبل؛ دسته‌ای از جرثقیل‌های هموار هستند که روی یک شاسی چهارچرخ قرار می‌گیرند و برای عملیات در زمین‌های ناهموار به کار بسته می‌شوند.

اجاره جرثقیل زمین ناهموار

این جرثقیل‌ها همگی توسط یک موتور تغذیه می‌شوند؛ درواقع یک موتور هم محرک کامیون است و هم منبع تلسکوپی یا خرپای جرثقیل. در جرثقیل‌های مذکور، چهارچرخ یا بعضاً زنجیر وجود دارد به این علت که توانایی حرکت در زمین‌های ناهموار حاصل شود. درواقع در جرثقیل‌های زمین ناهموار؛ بیش از قسمت تلسکوپی؛ این قدرت مانور کامیون است که اهمیت دارد زیرا باید حضور در تنگناها را میسر سازد. اجاره جرثقیل زمین ناهموار امکان‌پذیر می‌باشد.

جرثقیل همه‌کاره یا All terrain crane

نوعی از جرثقیل‌های سیار است که در تمامی مأموریت‌ها و انواع زمین‌ها قابلیت اجرای مأموریت دارد و به‌علاوه در جاده‌ها می‌تواند با سرعت عمومی حرکت کند. درواقع این نوع از جرثقیل را باید ترکیبی از دو مورد بالا دانست. توانی که برای این جرثقیل تخمین زده شده است تا 1200 تن می‌باشد. اجاره جرثقیل همه‌کاره امکان‌پذیر می‌باشد.

جرثقیل‌های Pick and carry

این نوع از جرثقیل‌ها درواقع نسخه‌ای بسیار شبیه به جرثقیل‌های سیار یا متحرک (mobile crane) هستند؛ با این ویژگی که می‌توانند فواصل را به‌سرعت طی کنند. به این معنی که استفاده از راه و مسیرهای عادی؛ برای این جرثقیل‌ها امری است ممکن. همین ویژگی است که این جرثقیل‌ها را در استرالیا بسیار محبوب کرده است؛ زیرا در این کشور فاصله‌ی بین پروژه‌ها شایان توجه است و به‌نوعی پراکندگی پروژه به چشم می‌خورد؛ و باید توجه داشت که این‌گونه جرثقیل‌ها قابلیت حمل بار در مسافت‌های طولانی را ندارند و فقط در محل پروژه؛ با شعاع فعالیت محدود؛ حاضر می‌شوند.

از شناخته‌شده‌ترین تولیدکنندگان این‌گونه جرثقیل‌ها در استرالیا؛ شرکت فرانا (Frannas) می‌باشد. از زمانی که شرکت ترکس (Terex) امتیاز شرکت فوق را خریداری کرد؛ محبوبیت و شهرت این برند؛ بیشتر هم شد به‌گونه‌ای که هرگونه جرثقیلِ Pick and carry در استرالیا فرانا نامیده می‌شود. حتی اگر توسط شرکت دیگری تولید شده باشد. می‌توان این‌گونه گفت که تقریباً هر شرکت تولیدکننده‌ی جرثقیل در استرالیا؛ یک یا چند مدل از این جرثقیل‌ها را تولید می‌کند. به لحاظ کمی؛ ظرفیت جابه‌جایی بار این جرثقیل‌ها 10 الی 20 تن می‌باشد. جمع‌وجور بودن و سرعت بالای کار؛ این نوع از جرثقیل‌ها را محبوب کارگاه‌های کوچک کرده است؛ زیرا به‌راحتی حرکت و حمل‌ونقل را در اختیار دارد. اجاره جرثقیل Pick and carry نیز امکان‌پذیر می‌باشد.

جرثقیل Carry deck

این نوع از جرثقیل‌ها را باید نسخه‌ی امریکایی جرثقیل‌های Pick and carry دانست. به این صورت که آن‌ها چهارچرخ هستند و در مرکز پروژه ثابت می‌شوند. سپس تلسکوپی یا بازوی خرپایی با ارائه‌ی چرخش 360 درجه؛ خدمت‌رسانی را آغاز می‌کند. قابلیت استفاده در فضای محدود؛ حجم و وزن کم و کارایی بالا از مشخصه‌های این نوع جرثقیل است. اجاره جرثقیل Carry deck نیز امکان‌پذیر می‌باشد.

جرثقیل‌های Telescopic handler

این نوع از جرثقیل‌ها درواقع یک لودر هستند که به یک بازوی خرپایی یا تلسکوپی مجهز شده‌اند. انواع اولیه‌ی این جرثقیل‌ها تنها در یک جهت قابلیت باربرداری داشتند اما در چند نمونه‌ی جدید از آن‌ها چرخش 360 درجه‌ای به عنوان یک ویژگی مثبت افزوده شده است. برای دسترسی به قابلیت چرخش 360 درجه‌ای بایستی ابتدا آن‌ها را در زمین مستحکم کرد؛ اما نکته‌ی مثبت این است که این کار را می‌توان با حداکثر سرعت انجام داد. این نوع از ماشین‌آلات به طور عمومی بیشتر در جابه‌جایی بارهای بسته‌بندی شده شبیه آجر و مصالح ساختمانی کارخانه‌ای به کار می‌روند و قابلیت ترددشان؛ سبب شده تا در صنایع نظامی به طور گسترده مورداستفاده قرار گیرند؛ یعنی می‌توان این‌گونه گفت که این مدل؛ از محبوب‌ترین انواع جرثقیل؛ در بین نیروهای مسلح به حساب می‌آید. اجاره جرثقیل Telescopic handler نیز امکان‌پذیر می‌باشد.

Crawler crane

این نوع از جرثقیل‌ها درواقع یک بازو یا خرپای قدرتمند هستند که روی یک شاسی قرار می‌گیرند. ظرفیت این نوع از جرثقیل‌ها محدوده‌ای به وسعت 40 الی 3500 تن را در بر می‌گیرد.

این نوع از جرثقیل‌ها بسته به نوع و محل استفاده هم نکات قوتی دارند و هم ضعف. نکته قوت اصلی این جرثقیل‌ها قدرت مانور بالا است. این جرثقیل‌ها هنگامی‌که در زمین مناسب نصب شوند و اقدامات کنترلی پیرامونشان رعایت شود؛ می‌توانند در سمت و برد؛ مقدار قابل‌توجهی بار جابه‌جا کنند. نکته‌ی قابل‌توجه این است که به علت پخش وسیع بار روی زمین؛ قابلیت نصب در زمین‌های سست و نرم را نیز دارا هستند. درنتیجه؛ استفاده‌ی از این جرثقیل‌ها ریسک و خطرات احتمالی ناشی از کار با سایر جرثقیل‌ها را از بین می‌برد؛ اما نقطه‌ضعف اصلی این جرثقیل‌ها؛ حجم و وزن بالاست که به حمل‌ونقل آن‌ها از یک پروژه به دیگری را مشکل می‌کند. درنتیجه عموماً و بدون استثنا باید آن‌ها را باز کرد و قطعه‌قطعه توسط کشتی؛ کامیون و غیره انتقال داد؛ و سپس دوباره آن‌ها را در محل پروژه‌ی جدید سرهم کرد. اجاره جرثقیل Crawler crane امکان‌پذیر می‌باشد.

جرثقیل‌های Harbour

این جرثقیل‌ها در سواحل و خلیج‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند. بارگیری کانتینر و انتقال بار از خشکی به دریا و بالعکس توسط این جرثقیل‌ها ممکن پذیر می‌شود.

جرثقیل‌های Railroad

این جرثقیل‌های همان‌طور که از نامشان پیداست روی ریل حرکت می‌کنند و برای نیل به اهداف خاص و به‌صورت موردی طراحی می‌شوند. استفاده‌ی از این نوع جرثقیل‌ها معطوف به امور تعمیر و نگهداری؛ صنعت ضایعات و از این دست می‌باشد.

جرثقیل‌های شناور یا Floating crane

جرثقیل‌های شناور به طور عمده در صنعت پل‌سازی و صنایع وابسته به دریا به کار برده می‌شوند. برخی از آن‌ها به یدک کشی دریایی وابسته‌اند و بعضی دیگر مستقل عمل می‌کنند. شایان‌ذکراست که به منظور تخلیه و بارگذاری دریایی هم مورداستفاده قرار می‌گیرند. ظرفیت این جرثقیل‌ها به لحاظ کمی فوق‌العاده بالاست. این جرثقیل‌ها توانایی بلند کردن بارهایی بیش از 10000 تن را دارند. همچنین در عملیات نجات‌غریق سایر کشتی‌ها؛ از این جرثقیل‌ها استفاده می‌شود.اجاره جرثقیل شناور امکان‌پذیر می‌باشد.

اجاره جرثقیل شناور

جرثقیل آسمان؛ هوایی یا Aerial crane

این جرثقیل‌ها عموماً هلیکوپترهایی هستند که اشیایی را با خود حمل می‌کنند. ظرفیت آن‌ها بسته به نوع هلیکوپتر متغیر است اما عموماً می‌توان انتظار داشت که اشیایی نظیر اتومبیل؛ قایق و از این دست را حمل کنند. استفاده‌ی دیگر این نوع جرثقیل‌ها در شرایط امدادرسانی است. دسترسی به زمین‌هایی که به طور عادی نمی‌توان به آنجا رفت قابلیت بالایی در شرایط امداد ایجاد می‌کند. به همین رو در بلایای طبیعی نظیر سیل و زلزله انتظار از این جرثقیل‌ها بسیار بالاست.

استفاده‌ی از بیشتر این نوع جرثقیل‌ها به‌صورت کشتی دریایی است. ظرفیتی کمتر از هواپیما.

جرثقیل‌های ثابت یا Fixed

این جرثقیل‌ها درواقع قابلیت حرکت و سیار بودن را با ظرفیت بالای بلند کردن اجسام مبادله کرده‌اند. ماهیت و تعریف این جرثقیل‌ها این است که در هنگام استفاده توانایی حرکت و جابه‌جایی از پروژه‌ای به پروژه‌ی دیگر را نداشته باشند و تنها راه انتقالشان؛ جدا کردن قطعات و انتقال آن‌ها به‌صورت انفرادی به پروژه دیگر؛ و سرهم کردن آن‌ها در محل جدید است.

Tower crane

این جرثقیل‌ها نوع مدرن و نسخه‌ی پیشرفته‌ای از جرثقیل‌ها ثابت‌اند که در بتن قرار می‌گیرند و بعضی مواقع در اطراف هم به بتن متصل‌اند. این جرثقیل‌ها تقریباً بهترین ترکیب از قابلیت و ظرفیت باربرداری در کنار ارتفاع و قدرت مانور را ارائه می‌دهند. استفاده‌ی گسترده از این جرثقیل‌ها در محل پروژه‌های ساختمانی با ارتفاع بلند است. حضور و ثابت بودن پایه در بتن قابلیت بالایی به این جرثقیل‌ها می‌دهد و بازویی با قابلیت چرخش 360 درجه حرکت در عرض و عمق پروژه را ممکن می‌سازد. سه بخش اصلی این جرثقیل‌ها عبارت‌اند از کابین (شخص هدایت‌کننده در آن قرار می‌گیرد)؛ بازوی افقی و بازی عمودی.

اجاره جرثقیل تاور

هدایت‌کننده‌ی جرثقیل معمولاً در بالای برج جرثقیل و در کابین قرار می‌گیرد. البته نسخه‌هایی هم وجود دارند که قرار گرفتن راننده یا هدایت‌کننده‌ی جرثقیل در پایین را ممکن می‌سازند. بازوی طویل افقی؛ در انتهای خود وزنه‌های تعادل را به همراه دارد. این وزنه‌ها که اغلب از جنس بین هستند در فاصله‌ای کم از مرکز ثقل با تکیه‌گاه بازو قرار دارند تا هنگامی‌که جرثقیل بار بر می‌دارد؛ از سرنگونی‌اش ممانعت به عمل آورند. در انتهای بازو؛ قلابی وجود دارد که باربرداری به‌وسیله‌ی آن انجام می‌گیرد؛ یعنی حرکت جرثقیل را می‌توان این‌گونه توصیف کرد که یک حرکت 360 درجه‌ای توسط بازوی افقی؛ یک حرکت در طول بازو؛ توسط قلاب و بالا و پایین رفتن قلاب در ارتفاع که به‌وسیله‌ی قدرت موتور تعبیه شده در جرثقیل تأمین می‌شود. اجاره جرثقیل Tower crane امکان‌پذیر می‌باشد.

اجزا

این جرثقیل‌ها اکثراً در ساخت‌وسازها به منظور انتقال و برافراشتن مصالح به کار می‌روند. اگرچه انواع مختلفی از این جرثقیل‌ها وجود دارد اما اجزای اصلی آن‌ها یکسان است:

Mast: برج اصلی جرثقیل که از فلز است و به شکل خرپا عمل می‌کند.

Slewing unit: موتوری است که در بالاترین قسمت دکل قرارگرفته و چرخش جرثقیل از نیروی آن میسر می‌شود.

Operating cabin: کابینی که هدایت‌کننده یا اپراتور جرثقیل در آن قرارگرفته و جرثقیل را کنترل می‌کند. در اکثر جرثقیل‌ها این بخش در قسمت بالای Slewing unit تعبیه شده است.

Jib: بازوی حرکت افقی جرثقیل است که اگر از نوع "luffing" jib باشد به‌علاوه حرکت عمودی یا بالا و پایین نیز دارد.

Counter jib: نگه‌دارنده‌ی وزنه‌های تعادل؛ موتور جرثقیل و صفحات الکترونیک.

Hoist unit: کابل‌ها؛ جعبه‌دنده و قطعات پشتیانی کننده‌ی جرثقیل در این زمره قرار می‌گیرند.

Hook: قلاب؛ یا قلاب‌هایی که وزنه و اشیا را به خود متصل می‌کنند و در انتظار اعمال قدرت جرثقیل به محل دلخواه منتقل می‌سازند.

Weights: وزنه‌هایی که در عقب یا قسمت انتهاییِ counterdeck نصب‌شده‌اند و از این طریق تعادل را به همراه می‌آورند.

مونتاژ؛ سرهم کردن و یا Assembly

تاورکرین‌ها (Tower crane) معمولاً به کمک یک جرثقیل متحرک دیگر سرپا می‌شوند. این کار توسط بلند کردن برج جرثقیل تا ارتفاع دلخواه ادامه می‌یابد؛ پس از رسیدن پروژه به ارتفاعی که دیگر جرثقیل یا همان تاورکرین جوابگو نباید؛ دوباره امکان افزایش ارتفاع جرثقیل محیا است. لازم به ذکر است که امکان برپایی این جرثقیل‌ها بر سقف طبقه‌ای که سابقاً اجرا شده است هم وجود دارد (اما کاری است دشوار). مدل‌های امروزی قابلیت‌هایی در این جرثقیل‌ها ایجاد کرده‌اند که با ریموت کنترل کار می‌کنند و دیگر احتیاجی به حضور اپراتور در قسمت بالابر برج؛ و کابین نیست.

عملکرد

همانند تمامی جرثقیل‌های دیگر؛ بسته به نوع شکل و پیکربندی، عملکردهای متفاوتی توسط جرثقیل‌ها ارائه می‌شود. یک اپراتور با در اختیار داشتن چند پدال و اهرم؛ کنترل جرثقیل را به عهده می‌گیرد و بسته به مهارت می‌تواند از حداکثر قابلیت‌های جرثقیل سود ببرد؛ اما شناخت محدودیت‌های جرثقیل برای اپراتور یا هر شخص درگیر؛ امری حیاتی است. به عنوان مثال با دور شدن وزنه از مرکز ثقل بازوی جرثقیل؛ توان کمی جرثقیل کاهش می‌یابد؛ به بیان دیگر اگر وزنی در نزدیکی قابل انتقال است دلیل نمی‌شود که آن وزن در دوردست مرکز ثقل هم قابل انتقال باشد.

جرثقیل‌های تلسکوپی

این جرثقیل‌ها از در هم تنیده شدن بازوهایی پدید آمده‌اند که برای افزایش ارتفاع؛ از دل هم بیرون می‌آیند. قابلیت کاهش و افزایش ارتفاع بازوی جرثقیل در کنار سیار بودن این‌گونه جرثقیل‌ها باعث شده تا بهترین گزینه در پروژه‌های کوتاه‌مدت ساختمانی به حساب آیند. البته باید به خاطر داشت که همه‌ی این جرثقیل‌های تلسکوپی سیار و متحرک نیستند اما؛ اکثریت قریب به اتفاقشان روی کامیون‌ها نصب می‌شوند. اگر بخواهیم از نظر عملکردی توضیح دهیم؛ این جرثقیل‌ها تلسکوپی عملکردی شبیه تاورکرین‌ها دارند به این صورت که Mast با بازوی خرپایی که قابلیت افزایش و کاهش طول دارد؛ در آن‌ها تعبیه شده است. اجاره جرثقیل تلسکوپی امکان‌پذیر می‌باشد.

Hammerhead crane

این جرثقیل‌ها که به جرثقیل‌های غول‌پیکر نیز معروف‌اند؛ جرثقیل‌ها ثابتی هستند که از برجی فلزی و مهاربندی‌شده تشکیل شده‌اند و بازویی دارند که در سطحی مسطح قابلیت چرخش دارد (موازی با زمین). وزن این جرثقیل‌ها خیره‌کننده است به طوری که تا 350 تن می‌رسند. حفظ تعادل بازو به وسیله‌ی کشیده شدن آن به پشت مرکز ثقل و روبه روی محل اتصال بار تدبیر شده است. به دلیل قدرت بالا حرکت دادن بار در جهت افقی محدودیتی ندارد. این قابلیت را باید به حساب طراحی دقیق و حساب‌شده‌ی این‌گونه از جرثقیل‌ها نوشت.

طراحی و ساخت hammerkran برای اولین بار در آلمان و در سده‌ی 19 میلادی آغاز شد. سپس این برنامه در امپراتوری انگلستان به سال‌های 1904 و 1914 ادامه یافت و هدف از آن ساخت کشتی‌های جنگی به کمک این جرثقیل‌ها بود. قابلیت و ظرفیت بالای این جرثقیل‌ها به کشتی‌سازان این اجازه را می‌داد تا بتوانند قطعات سنگین و عظیم‌الجثه را جابه‌جا کنند. وسعت و پراکندگی این جرثقیل‌ها از بنادر انگلیس به سیدنی؛ ژاپن و سنگاپور رسید. انگلیسی‌ها این اقدامات را به منظور پشتیبانی از ناوهای جنگی خود در سرتاسر مسیرهای تحت سلطه‌ی خود انجام دادند.

در امپراتوری انگلستان وظیفه‌ی ساخت‌وساز این جرثقیل‌ها به عهده‌ی شرکت سر ویلیام بود. این شرکت روی‌هم‌رفته 14 جرثقیل ساخت. 7 عدد نصب شده در انگلستان و 7 تای دیگر مستقر در اسکاتلند. لازم به ذکر است که در آن رمان تعداد کل این جرثقیل‌ها 60 عدد در کل دنیا بود.

امروزه Titan Clydebank یکی از جاذبه‌های توریستی در اسکاتلند است (جایی که یکی از این جرثقیل‌ها قابل‌مشاهده است).

جرثقیل‌های Level luffing

این جرثقیل‌ها قلاب متحرکی دارند که قابلیت حرکت در ارتفاع را فراهم می‌آورد (در حالی که ارتفاع بازو ثابت است). این مکانیزم در کنار سایر طراحی‌های مکانیکی عواملی هستند که این جرثقیل‌ها را برجسته می‌کنند. اجاره جرثقیل Level luffing امکان‌پذیر می‌باشد.

جرثقیل‌های دروازه‌ای یا Gantry crane

این جرثقیل‌ها از انواع جرثقیل‌هایی هستند که روی ریل حرکت می‌کنند و بیشتر در بنادر برای تخلیه بار به کار بسته می‌شوند. جرثقیل‌های مذکور در تمامی ابعاد حاضرند و ظرفیت کمی آن‌ها در کنار حرکت ریلی شکل؛ آن‌ها را تبدیل به مناسب‌ترین و محبوب‌ترین جرثقیل‌ها در بنادر کرده است. علاوه بر این صنایع و کارخانجات و صنایع کشتی‌سازی از این جرثقیل‌ها استفاده می‌کنند. از منحصر به فردترین این نوع از جرثقیل‌ها مدل Portainer می‌باشد.

جرثقیل‌های عرشه یا Deck crane

این جرثقیل‌ها روی عرشه کشتی‌ها قرار می‌گیرند و بارها را جابه‌جا می‌کنند. بسیاری از آن‌ها دیزلی و هیدرولیک هستند.

جرثقیل‌های بازویی یا Jib crane

این جرثقیل‌ها که به دیوار یا سقف متصل می‌شوند؛ به جرثقیل‌های بازویی معروف هستند. در کارخانه‌ها و صنایع نظامی از این جرثقیل‌ها به طور گسترده استفاده می‌شود. این جرثقیل‌ها ممکن است که مجهز به بازویی منحنی وارد شوند که قابلیت‌های اضافه‌ای به جرثقیل می‌دهد. سازوکار یا مکانیزم این جرثقیل‌ها مشابه یک قرقره‌ی متصل به سقف است که طنابی از گذشته و جابه‌جایی و انتقال بار را ممکن می‌سازد.

جرثقیل‌های Bulk-handling

این جرثقیل‌ها بیشتر در حمل‌ونقل؛ زغال‌سنگ، مواد معدنی و ضایعات مورداستفاده قرار می‌گیرند و به‌جای قلاب؛ مجهز به قالبی برای باربرداری هستند.

جرثقیل لودری یا Loader crane

جرثقیل‌های لودری که با نام‌های دیگری هم شناخته می‌شوند؛ درواقع یک بازوی تلسکوپی هستند که روی یک لودر نصب‌شده‌اند. بازوی این جرثقیل‌ها با خاصیت تلسکوپی و وجود مفاصل قابلیت حرکت و قدرت مانور بالایی دارند. معمولاً این جرثقیل‌ها سیستم کنترلی قدرتمندی دارند و به‌اندازه‌ی کمی به مهارت اپراتور وابسته‌اندبه این معنی که نیروی انسانی بامهارت نه‌چندان خوب هم می‌تواند با آن‌ها کار کند. اجاره جرثقیل  لودری امکان‌پذیر می‌باشد.

اجاره جرثقیل لودری

شیوه‌ی کار و کنترل اپراتور در این نوع از جرثقیل‌ها به‌صورت ثابت و ایستا یا نشسته در یک محل ثابت نیست بلکه؛ اپراتور برای کنترل بایستی در تمامی جهات و پیرامون بار و جرثقیل حرکت کرده و روند باربرداری را با چشم مشاهده کند و کنترل روند را انجام دهد.

در انگلستان و کانادا این جرثقیل‌ها را Hiab می‌نامند؛ علت این امر شاید بتواند نام حک‌شده روی قسمت بازویی آن‌ها باشد.

نسخه‌ی دیگری از این جرثقیل‌ها rolloader ها هستند. این جرثقیل‌ها درواقع جرثقیل‌ها لودری هستند که روی یک شاسی قرارگرفته‌اند و چرخ دارند. شاسی مذکور توانایی حرکت روی تریلر را دارا است.

جرثقیل‌های Stacker

یک جرثقیل خودکار (کنترل‌شده به‌واسطه‌ی کامپیوتر) با سیستم لیفتراکی که در انبارها مورداستفاده قرار می‌گیرد (به عنوان یک سیستم خودکار AS/RS شناخته می‌شود). این جرثقیل در محیط انبار یا راهروها حرکت می‌کند و طبق برنامه‌ریزی عمل می‌نماید. استفاده از این جرثقیل‌ها در یخچال‌ها سردخانه‌ها باعث شده تا دیگر انسان‌ها (کارگران) مجبور نباشند در دماهای زیر صفر لیفتراک برانند.

افزایش بهره‌وری جرثقیل‌ها

افزایش طول عمر جرثقیل‌های امروزی می‌تواند به‌وسیله‌ی تعمیر و نگهداری جوش‌ها و نقاط اتصالی میسر شود. با رعایت کردن توصیه‌های سازمانIIW و دستورالعمل‌های موجود برای طراحی و اتصال مناسب فلزات؛ می‌توان افزایش ظرفیت باربری جرثقیل‌ها را به وجود آورد. به بیان دیگر به طور مختصر و مفید می‌توان این‌گونه گفت که اگر اتصالات؛ جوشکاری‌ها و غیره طبق بندهای آیین‌نامه‌ای انجام شوند؛ جرثقیل‌هایی با بهره‌وری و کارایی بهتر به دست خواهد آمد.

ماشین‌آلات مشابه

همان‌طور که در ابتدا ذکر شد؛ واژه‌ی جرثقیل (Crane) به ماشینی اطلاق می‌شود که به‌وسیله‌ی یک بازو (سیم؛ کابل؛ طناب و غیره) اجسام سنگین را جابه‌جا یا بلند کند. درنتیجه ماشین‌آلاتی که مکانیزمی متفاوت با آنچه گفته شد را دارند؛ و به‌گونه‌ای دیگر اشیا را تکان می‌دهند؛ نمی‌توانند جرثقیل محسوب شوند.

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
تجدید کد امنیتی
ساخت وبلاگ در بلاگ بیان، رسانه متخصصان و اهل قلم